U kent ze wel, de zelfbenoemde genieën die zich omringen met een adorerend fanclubje, waarover zij ongelimiteerd kunnen heersen. Tsjechovs eerste toneelheld Platonov is er zo één. Knap, intelligent, gezegend met een Oscar Wilde-achtige tong, maar slechts schoolmeester in een Russisch gat, waar de mannen zijn vriend willen zijn en de vrouwen zijn minnares. Vrijdagavond zie ik de schitterende voorstelling Platonov door toneelgroep 't Barre Land in een locatie die wonderwel bij de ensemblenaam past. Na een survivaltocht over het Westergasfabrieksterrein bereik ik de Transformatorzolder, ook weer zo'n toepasselijke naam gezien de transformaties waar van ik vanavond getuige zal zijn. De stad heeft door toedoen van de hysterische economie steeds minder rafelrandjes, maar hier hangt -mede dankzij de onvermijdelijke bodemvervuiling- de ouderwetse sfeer van rebelse autonomie en primitief enthousiasme. Ergo: vertrouwde vieze oude meuk. 't Barre Land wil het pluche van de Leidsepleintheaters vermijden en nodigt het publiek uit in de eigen werkplaats, ook uit respect voor hun artistieke vader Discordia. De avond begint met een liefdesverklaring aan dit bedreigde gezelschap. Het toespreken van het publiek, de schilderachtige locatie, de vallende avond , waardoorheen hoorbaar verlichte treinen rijden, en later een ondubbelzinnig onweer met ruisende regen, het draagt allemaal bij aan de samenzwering waaraan we bijna vier uur deel gaan hebben.
Licht en klein is de toon in het begin van Platonov. Als op een cocktailparty en alle personages glimlachen bijna permanent. Maar hoe onheilszwanger is de grijns van de diabolische Platonov in combinatie met zijn vernietigende welsprekendheid ? Zo ongeveer als de beroemde 'Dallas'-cowboy JR. Jacob Derwig, ook de vertaler van het stuk, speelt een meesterlijke titelrol. Omringd door een hecht ensemble, met vanavond als uitschieter de droogkomische Martijn Nieuwerf als de sukkelige Sergej, brengt hij ons langzaam maar zeker naar dramatischer dimensies. Alle vrouwen van het dorp, Sofja, Marja, Anna en zijn eigen Sascha gaan aan Platonov kapot en hun mannen en verhoopte minnaars ook. Vergiftigd door een fatale cocktail van zelfhaat, zelfmedelijden en Hamlet-achtige stuurloosheid zal ook hij ten onder gaan. Dat gebeurt met mannen die hun (theoretische) superioriteit niet aan kunnen. Zal toch ook de les moeten zijn van deze fascinerende expeditie naar het Barre Land. En kijk: daar loopt festivaldirecteur Arthur Sonnen stralend rond, terwijl insiders bij mij klagen over zijn dubbelhartige houding: kritiek onderschrijven op plannen die hij zelf mede gemaakt heeft. Maar ach, is dat geen Russische gang van zaken?

Marcel Verreck