Als Wim Kok gisteravond had aangekondigd dat hij níet zou stoppen als PVDA-partijleider en Vader des Vaderlands, dan had hij verreweg de meest onverwachte move uit zijn hele carrière gemaakt. Want onverwachte dingen, die verwacht je niet van Wim Kok. En daarom is-ie natuurlijk zo geliefd in het Joop Zoetemelkse polderland. Joop Zoetemelk. Deze wielrenner was ongekend populair omdat het volk van hem op aan kon: je wist zeker dat hij tweede werd. Zoetemelk heeft de Tour gewonnen en werd als veteraan wereldkampioen, maar dat waren eigenlijk triomfen die per ongeluk en misschien wel tot zijn eigen schrik tot stand kwamen. Toen Joop met steun van de immens sterke Peter Post-ploeg in 1980 in het geel de Champs Elysees bereikte, moest de gehaaide Knetemann zijn arm in de lucht tillen. En even later op het schavot leek het alsof men de onwennige Joop in het oor moest fluisteren: Nee, Joop, nog een stapje hoger. Dit jaar heb je gewonnen. Wim Kok is op het oog geen eeuwige tweede, formeel is hij al jaren kampioen, maar hij is wel een eerste tegen wil en dank. De machtsbelustheid straalt niet direct van hem af, al kan hij knorren als het domme journalistenvolk hem voor de voeten loopt, hij is niet de man die zijn ontegenzeggelijke slimheid graag etaleert.
Gisteren moest ik voor de opname van het AVRO-programma 'Een kwestie van smaak'in Felix Merites zijn. Tot mijn stomme verbazing stonden er allerlei satellietverbindings-wagens op de Amsterdamse Keizersgracht en ontwaarde ik de hele parlementaire pers. Wim Kok ging zijn abdicatie aankondigen en ik was daar stomtoevallig getuige van. Het leek een hele happening te worden, maar in het gebouw heerste de sobere crematiesfeer die bijeenkomsten van de PvdA dikwijls zo kenmerkt.
Er werd niet gehuild, gevloekt, geslagen of gekrijst, het was een smetteloze, haast banale ceremonie. Een toonbeeld van gewoonheid. Wim Kok, met op een zeker moment ergens een brokje in zijn keel.
Wim Kok. De man die overigens wel geheel in stijl van zijn voorganger Lubbers over heikele zaken met virtuoze verbale schijnbewegingen pratend kan zwijgen. Maar de Wahid-trofee voor Onnavolgbare Corruptie zal hij nooit bemachtigen. Dat kan hij gewoon niet. Op die Eurotop zag je Berlusconi ook ietwat bevreemd naar hem kijken.
Maar bij de andere buitenlandse leiders is hij ongekend populair, al is Kok te verlegen om die bewondering te verzilveren. Mooie jongens als Tony Blair en Bill Clinton kijken tegen hem op, al dacht ik bij de hartelijkheid van Clinton weleens dat hij om een andere reden zijn lachen niet kon houden als hij bijna giechelend sprak over 'my friend Kok.'.
Wim Kok is een eerste tegen wil en dank. Zo schijnt hij zich ook in besluitvormings-processen te gedragen: hij is nooit de eerste die met zijn mening komt. Hij kijkt eerst hoe de kaarten liggen, en laat dan zijn primus inter pares leiderschap gelden.
Kok is een eerste tegen wil en dank. Hij heeft ooit de verkiezingen gewonnen, in 1998. Ook dat gebeurde met een Zoetemelkse ongemakkelijkheid. Kijk er de film 'De keuken van Kok' maar op na. Op die glorierijke verkiezingsavond heeft hij een veelzeggend gesprekje met zijn vrouw Rita: 'Zal ik straks een dolle speech gaan houden?' Het echtpaar komt overeen dat het toch maar een gewone toespraak moet worden.
Ik heb Wim Kok een aantal malen van dichtbij meegemaakt. Zijn grote handen vielen me op, zijn Charlie Chaplin-achtige voeten en zijn licht achteroverhellende loop met het buikje vooruit. Jongensachtig. Ook zat ik tijdens een 1 mei-viering waar ik optrad zat ik een keer bij hem aan tafel. Hij vertelde glimmend over het Feyenoord van zijn jeugd, terwijl hij ondertussen blijmoedig een prak kansarm Derdewereldvoedsel van een kartonnen bordje hooide, dat door een genadeloos geëngageerde PvdA-cateraar werd verstrekt.
Dat zie ik cuisinier Melkert nog niet doen. Trouwens opvallend dat deze kroonprins in zijn streven de grote Wim op te volgen zich dus ook letterlijk als Kok profileert. Hij schijnt zelfs cursussen hoge kookkunst te hebben gevolgd. Of dit met Europese subsidies is gefinanceerd weten wij uiteraard niet.
Behalve Melkert blijkt er trouwens nog een kandidaat-opvolger te zijn, u raadt het al: Tara Singh Varma, ze schijnt er althans zelf helemaal in te geloven.
Wim Kok was een eerste tegen wil en dank. Tijd om de balans op te maken. Allereerst: zijn vertrek is geen slag voor het Nederlandse cabaret. Omdat hij op het scrabbelbord van de politieke mode het woord polarisatie heeft veranderd in poldermodel. Als hij iets in Europa of 'de wereld' gaat doen, moet de wapenindustrie zich zorgen gaan maken, want in Koks nabijheid wordt alles vredig en kalm.
Hij heeft vijanden verzoend, tegenstellingen overbrugd, ongedachte coalities mogelijk gemaakt. Stilletjes heeft hij de wereld op zijn kop gezet. Nooit, nooit, nooit had ik gedacht dat ik ooit een column zou uitspreken voor de EO-radio.
Dat dat vandaag wel is gebeurd, kon eigenlijk alleen bewerkstelligd worden door één man: Wim Kok. Zo heeft-ie op de valreep toch nog voor iets onverwachts gezorgd.

Marcel Verreck